Türkiye’deki SBTi (Science Based Targets Initiative) hedefi veren şirketlerin sayısındaki son yıllardaki artış, sürdürülebilirlik ve çevresel sorumluluk alanındaki önemli bir gelişmeyi yansıtıyor. SBTi, şirketlerin bilimsel verilere dayalı olarak karbon emisyonlarını azaltmayı hedeflemelerini teşvik eden küresel bir girişimdir. Bu tür taahhütlerin artması, şirketlerin yalnızca finansal hedeflere değil, aynı zamanda çevresel etkilere de duyarlı olduklarını gösteriyor. 

Sürdürülebilirlikle ilgili raporlama, taahhüt vb. girişimleri dikkate aldığımızda SBTi sürecinde bulunan firma sayısının CDP, GRI, EcoVadis vb. sürdürülebilirlikle ilintili raporlama ve çalışmaları gerçekleştiren firma sayısına oranla oldukça düşük olduğunu görüyoruz. Halka açık bir taahhüt verme sorumluluğu, minimum emisyon azaltım hedeflerini gerçekleştirme konusundaki yetersizlikler ve SBTi’ın zorlu validasyon ve kriter süreçleri bu durumun bir sebebi olabilir açıklanabilir. 

2025 yılının ocak ayı sonuna geldiğimizde dünyada 10652 şirketin SBTi sürecine adım attığını görüyoruz. Bu firmaların ise %67’sinin hedefleri onaylanmıştır. “removed” taahhütün kaldırılması veya zaman aşımı gibi sebeplerden ötürü beyanın kaldırıldığını ifade eder. Kalan firmalar ise taahhüt verdiğini ve taahhütten itibaren 24 ay içinde hedefini onaylatma niyetinde olduğunu gösterir. 

Şekil 01 Dünya Genelinde SBTi Sürecindeki Firmaların Hedef Statüleri 

Türkiye’de durumu değerlendirecek olursak, SBTi sürecine giren firma sayısı ocak sonu 2025 itibari ile 101’dir. 100 firmadan minimum bir hedefi onaylanan firma sayısı 44’tür. 

Şekil 02 Türkiye’de SBTi Sürecindeki Firmaların Hedef Statüleri 

SBTi süreçlerinin zorluğunu değerlendirirken firma boyutu önemli bir kriterdir. Uzun yıllardır SBTi danışmanlığı yapan bir firma olarak SBTi tarafından KOBI/SME olarak sınıflandırılmış firmaların taahhüt validasyon sürecinin daha pratik olduğunu söyleyebiliriz. SBTi kriterlerine göre: 

• Kapsam 1 ve kapsam 2 emisyonları toplamda 10.000 tCO2e’den az olan 

• Finansal Kuruluşlar (FI) veya Petrol ve Doğalgaz (O&G) sektörlerinde yer almayan 

• SBTi tarafından özel kriterleri belirlenmemiş bir sektörde olan 

• €50 milyondan az yıllık ciroya sahip 

• 250’den az çalışanı olan firmalar KOBI/SME olarak değerlendirilir. 

SBTi uyumlu hedef belirlemek ve SBTi tarafından onaylanmasını isteyen KOBI firmaları, kendi ve tüm bağlı şirketlerinin GHG hesaplamalarını kapsamlı bir şekilde yapıp, gerekli başvuru dokümanları ile doğrulama servisine başvurarak süreçlerini ilerletebilirler. 

Büyük ölçekli şirket ve finansal kuruluşları dikkate aldığımızda firma sayısı 26 olarak karşımıza çıkıyor. 

Firma	Sektör
Abdi Ibrahim Pharmaceuticals	İlaç
ARCELIK A.S.	Tüketici Dayanıklı Mallar
AYDEM YENİLENEBİLİR ENERJİ A.Ş.	Enerji
BRISA BRIDGESTONE SABANCI	Lastik
Çimsa Çimento Sanayi ve Ticaret A.S.	Yapı Malzemeleri
EAE AYDINLATMA A.Ş.	Elektrik Ekipmanları ve Makine
Ekoten Tekstil Sanayi ve Ticaret A.S.	Tekstil
Fiba Yenilenebilir Enerji Holding A.S.	Enerji
ISKO Denim	Tekstil
KAYSERİ ULAŞIM A.Ş.	Lojistik
Klimasan AŞ	Tüketici Dayanıklı Mallar
Kordsa Teknik Tekstil A.Ş	Tekstil
Mavi Giyim Sanayi ve Ticaret A.Ş.	Perakendecilik
OYAK Cement	İnşaat Malzemeleri
SIK MAKAS GIYIM SAN VE TIC A.S	Tekstil
Şekerbank T.A.Ş.	Finans&Sigorta
Tayeks Dış Ticaret Ve Tekstil San. A.Ş.	Tekstil
TSKB	Finans&Sigorta
Turkcell Iletisim Hizmetleri A.S	Telekomünikasyon
Türkiye Halk Bankası A.Ş.	Finans&Sigorta
Vakifbank	Finans&Sigorta
Vestel Beyaz Eşya Sanayi ve Ticaret A.Ş.	Tüketici Dayanıklı Mallar
Vestel Elektronik Sanayi ve Ticaret A.S.	Tüketici Dayanıklı Mallar
Yapı ve Kredi Bankası A.Ş.	Finans&Sigorta
Yorglass Cam San. ve Tic. A. Ş	Tüketici Dayanıklı Mallar
Zorlu Enerji	Enerji

Sektörel olarak değerlendirdiğimizde finans kuruluşları, dayanıklı mallar ve tekstil sektörlerinin Türkiye’de SBTi hedeflerine en çok ilgi gösteren sektörler olduğunu görebiliyoruz. Bu analiz KOBI ölçeği dışındaki şirketler için değerlendirilmiş olup, bu 3 sektörü enerji sektörü takip ediyor. 

Şekil 03 Türkiye’deki SBTi Hedefi Olan Firmaların Sektörleri 

Yakın vade hedefi olan 25 şirketin biri hariç diğer tümünün hedefi de 1.5°C uyumludur. SBTi (Science Based Targets Initiative) çerçevesinde, 1.5°C ve Well-below 2°C hedefleri, küresel sıcaklık artışını sınırlamaya yönelik iki farklı derecede hedef belirlemeyi ifade eder. 1.5°C hedefi, küresel sıcaklık artışını sanayi devrimi öncesine göre 1.5°C ile sınırlamak anlamına gelir. Well-below 2°C hedefi, küresel sıcaklık artışını sanayi devrimi öncesine göre 2°C’nin çok altında tutmak anlamına gelir. Bu hedef, 2°C’nin altında bir sıcaklık artışıyla sınırlamayı önerir, ancak 1.5°C kadar katı değildir. 

Türkiye’de SBTi hedefi olan büyük ölçekli şirket ve finans kuruluşlarının yakın vade hedefleri genellikle 2030 yılına göre organize edilmiştir. 

Net sıfır hedeflerine baktığımızda ise, SBTi onaylı hedefi olan firma sayısı 5’tir. İki firmanın hedefi 2040 yılı için verilmişken diğer tüm firmaların hedefleri 2050 yılı içindir.  

Türkiye’de SBTi uyumlu net sıfır hedefi olan firmalar: 

• ARCELIK A.S. 

• Fiba Yenilenebilir Enerji Holding A.S. 

• Kordsa Teknik Tekstil A.Ş 

• OYAK Cement 

• Zorlu Enerji 

Metsims olarak hem kendi süreçlerimiz hem de pazar araştırmalarımızı göz önünde bulundurduğumuzda 2025 yılında SBTi onaylı hedefi olan firmalar listesine epey bir firma ekleneceği kanaatindeyiz. 

SBTi Süreci Nasıl İşler? 

SBTi süreci taahhüt mektubunun imzalanması ve karşı tarafa ile iletilmesi ile başlar. Yaklaşık olarak 2024 Kasım ayı civarında SBTi süreçlerinde bir revizyona gitti ve validasyon süreçlerini SBTi Services adı verilen şirket üzerinden yapmaya başladı. Bir önceki süreçte mail üzerinden yürütülen işlemler yeni dönemde yapılan değişiklikler ile birlikte SBTi portalı üzerinden yapılmaya devam edecek. Tüm firma kayıt, başvuru formu yüklemeleri ve validasyon süreci artık SBTi Services şirketinin dijital platformu üzerinden ilerleyecek. (https://sbtiservices.com/) 

Taahhüt mektubunu ileten firmaların hedeflerinin onaylanması için 24 aylık bir süresi vardır. Bu süreç zarfında şirket SBTi kriterlerini karşılayacak GHG hesaplamalarını yapar, SBTi uyumlu hedefleri belirler ve başvuru formunu doldurarak SBTi yetkililerine iletir. Yoğunluk durumuna göre 2-6 ay sonrası için validasyon randevusu veren SBTi, şirkete verdiği tarihti başvurularını dosyalarını incelemeye alır ve eksikliklere göre sorularını iletir. İletilen sorulara 2 gün içinde cevap verilmesi beklenir ve bu süreçte farklı kademelerde teknik ekipler başvuruyu irdeler. Tüm sorguların kapanması durumunda SBTi firmaya onay hakkında bilgi verir ve duyuru tarihini ilan eder.  

SBTi Sürecindeki Zorluklar 

SBTi süreçleri kalabalık bir kriter serisinin üzerinden gerçekleştirilir. Kriterlere uygun bir zemin olmadan sürece girmek zaman yönetimi açısından birtakım sorunlara yol açabilir. Validasyon aşamasında bulguların belirlenen süre içinde çözülmemesi veya taleplerin limitleri zamanlarda karşılanmaması durumunda süreç sekteye uğrayabilir. Bu sebeple ayakları yere sağlam basan bir başvuru dosyası hazırlamak akıcı bir süreç için faydalı olacaktır.  

SBTi hedef kriterlerine bakıldığında öncelikle tüm bağlı şirketlerin hedef ve GHG hesaplama kapsamına dahil edilmesi zorunludur. SBTi taahhüdü veren şirkete bağlı tüm şirketler sürece dahil olması gerekirken üst kuruluşlar bu durumdan etkilenmemektedir. Bu kuraldan ötürü hem Türkiye hem de diğer ülkelerde holding vb. büyük yapıların hedef vermesi zor bir hale gelir.  

Küresel çapta GHG hesaplaması yapan firma sayısı çok fazla iken bu hesapların çok kısıtlı bir miktarı GHG protokole tam uyumludur. SBTi yalnızca kapsamlı ve kurallara uygun bir hesaplama üzerinden yapılan hedefleri kabul ederken, GHG protokolün tüm detayını kavramak ve buna uygun karbon ayak izi hesabı yapmak hem yetkinlik hem de veri toplama zorluluğu sebebiyle her zaman mümkün olmayabilir. Bu sebeple bizlerinde SBTi danışmanlık sürecinden en önem verdiğimiz kısım başarılı bir GHG hesabıdır. 

SBTi süreçlerindeki bir diğer zorluk ise FLAG emisyonlarıdır. SBTi FLAG emisyonlarının hesaplanması ve toplam emisyonlardaki payı %20’yi aşması durumunda FLAG hedefi verilmesini talep eder. FLAG emisyonu, Forest, Land, and Agriculture (Orman, Arazi ve Tarım) sektörlerine ilişkin emisyonları ifade eder. SBTi (Science Based Targets Initiative) çerçevesinde, FLAG emisyonları, ormanların tahribatı, toprak kullanımı değişiklikleri ve tarım faaliyetlerinden kaynaklanan karbon salınımlarını kapsar. Bu sektördeki emisyonlar, doğrudan (örneğin, ormanların kesilmesi veya tarımda kullanılan fosil yakıtlar) ve dolaylı (örneğin, toprak işleme veya hayvancılık faaliyetlerinin neden olduğu emisyonlar) olabilir. 

Tüm bu zorluklar iyi bir çalışma planı ve şirketin yönetim desteği ile rahatlıkla aşılabilir. Bu süreçte Metsims olarak firmalara danışmanlık desteği vermekten mutluluk duymaktayız. Konu hakkında detaylı bilgi ve firmanız özelinde sürecin değerlendirilmesi için bize ulaşabilirsiniz. 

Orhan Atacan 

Metsims Sustainability Consulting Sürdürülebilirlik Müdürü